Apotheekmedewerkers op beide locaties van Amsterdam UMC verwelkomen sinds kort robots als nieuwe collega’s. Ideaal; ze zijn snel, efficiënt en worden nooit moe. Zij zorgen ervoor dat personeel van vlees en bloed letterlijk de handen vrij krijgt om betere kwaliteit van zorg te verlenen aan de patiënt. 

Tekst: Caroline Wellink • Foto: Marieke de Lorijn

et is halverwege een doordeweekse middag. In de gloednieuw verbouwde klinische apotheek op locatie VUmc vindt noeste arbeid plaats. Niet alleen apotheekmedewerkers zijn druk in de weer, maar ook apparaten zijn hard aan het werk. Robots wel te verstaan. Net voorbij de bezoekersbalie, in het zogenoemde clean room-gebied, is een cytostaticarobot chemotherapie aan het bereiden; in een machine achter glas zie je diverse armen en tentakels meerdere infuuszakken vullen met een cocktail van vloeistoffen. Verderop in de apotheek, in een afgesloten ruimte vol geneesmiddelen, trekt een lange arm één voor één doosjes uit stellages en deponeert deze in een bak. Is de bestelling compleet dan levert deze apotheekrobot het bakje met geneesmiddelen af in een van de zes uitgeefpunten, waar een apothekersassistent ze ophaalt voor uitgave. In de koeling verderop sorteert een soortgelijke arm, in een ruimte die zich het best laat omschrijven als een high-tech container, de medicijnen die gekoeld worden bewaard. In de centrale ruimte van de apotheek staat een groot wit apparaat te wachten om binnenkort te starten met het per patiënt sorteren, verpakken en uitgeven van de dagelijks benodigde geneesmiddelen, die dan gebundeld met een plastic ring door de verpleging op de afdeling slechts hoeven te worden uitgedeeld. “En als in de nabije toekomst robotwagens vanuit onze klinische apotheek zelfstandig de medicijnen vervolgens ook nog gaan afleveren op de afdelingen, hebben we voorlopig de belangrijkste stappen gezet wat betreft robotisering in de logistiek,” vertelt Anne van Schip vol trots. Van Schip is ziekenhuisapotheker en begeleider van dit innovatieproject dat in totaal zo’n tien miljoen euro kost en een fundamentele verandering betekent voor het logistieke proces van medicatievoorziening voor beide locaties van Amsterdam UMC. 

Anne van Schip

Tijdslurpend
“Robots startten hier op de De Boelelaan zo’n vier maanden geleden met het overnemen van herhalende werkzaamheden, zoals het opslaan en verzamelen van geneesmiddelen,” vertelt Van Schip. “Locatie AMC aan de Meibergdreef volgt, daar zijn we onlangs begonnen met het opbouwen en installeren van de robots. Vanaf dag één merken we in de apotheek dat de winst enorm is. De robots zorgen ervoor dat er tijd vrijkomt voor taken die ten goede komen aan de kwaliteit van zorg. Zo zien we ruimte om het medicatiebeleid per patiënt beter te finetunen. Dankzij de robotisering kunnen we bovendien de verpleegkundigen ontzorgen. In plaats van dat ze op de afdeling tijd slurpend stellages moeten afstruinen om iedere dag de juiste geneesmiddelen bij elkaar te zoeken, hebben ze de handen vrij voor betere patiëntenzorg. Een ander groot voordeel van de robotisering is dat de medicatieverstrekking beduidend veiliger zal gaan. De geneesmiddelen die per patiënt worden verzameld en met een plastic ring bij elkaar worden gehouden, zijn namelijk voorzien van een barcode. 

Deze bevat alle informatie over het betreffende geneesmiddel, zoals sterkte en vervaldatum. Bij toedienen van de medicatie kan de verpleging met een scanapparaat controleren of medicijn en dosering overeenstemmen met het voorschrift van de specialist. In het verleden gebeurde deze check op basis van het vier-ogen-principe, waarbij twee verpleegkundigen naast elkaar controleerden of geneesmiddel en dosis klopten, maar die werkwijze is, behalve arbeidsintensief, niet zo waterdicht als het barcodesysteem dat we nu met de robots gaan gebruiken.” 

Cytostaticarobot

De inzet van robots kent nog meer voordelen. Zo is het voorraadbeheer volledig up-to-date. Van Schip: “Voorheen greep je soms wel eens mis. Maar daar zijn we nu van af. Dankzij de robots weten we precies wat we in huis hebben, hoeveel en wat de vervaldatum is. Dat laatste is heel handig: het systeem kan zien welke producten binnenkort vervallen, zodat wij geen geneesmiddelen meer hebben die niet meer toegediend mogen worden. Wat betreft de cytostaticarobot is een belangrijk voordeel dat apotheekmedewerkers niet meer de herhalende intensieve handelingen hoeven te doen die nodig is voor de bereiding van chemotherapie. In het verleden leidde dit regelmatig tot serieuze arm-, pols- en schouderblessures, met zelfs langdurig uitval tot gevolg. Met de huidige personeelskrapte is het een zegen dat hier geen sprake meer van is. Bovendien bereidt de cytostaticarobot chemotherapie nauwkeuriger en is er minder verspilling. De robot gebruikt namelijk precies de hoeveelheid geneesmiddelen die voor de bereiding nodig is. Blijft er nog iets over, dan bewaart hij dat voor een eventuele volgende bereiding. Zo wordt bijna niets weggegooid. Ook met de andere robots zullen we verspilling efficiënter voorkomen. Dankzij de barcode kunnen geneesmiddelen namelijk makkelijker retour worden genomen. 

Met een simpele check is nu inzichtelijk of het betreffende medicijn nog houdbaar is en of het voldoet aan alle voorschriften om weer hergebruikt te worden. Los van het feit dat we hiermee voorkomen dat geneesmiddelen onnodig in het milieu terechtkomen, is de inschatting dat we hiermee zo’n tien procent van de totale uitgave aan medicijnen gaan besparen. Dat is een bedrag dat jaarlijks in de miljoenen oploopt. Het voelt goed dat we op deze wijze bijdragen aan het realiseren van betaalbaardere en betere zorg.” •