Tekst: Sandra Smets • Foto's: Marieke de Lorijn
“Echt mooi.” Twee mannen stoppen in de gang achter de hoofdingang van locatie AMC bij de film When The Cows Come Home. Ze kijken naar de langs sjokkende koeien. De een pakt zijn mobiel om het te filmen – een film van een film dus. Dan komt een jongetje aangerend. Hij legt zijn hand op de muur, als om een koe te aaien. Dikke pret.
ervolgens passeert een vader met een kindje op de arm. Hij staat stil en wijst erop dat ze hier toch wel iets heel bijzonders zien. ‘Koei’ lijkt het kindje pruttelend te zeggen. Intussen zijn de eerste twee mannen doorgelopen, de een ineens wat trager, meer heupwiegend. Op de rug gezien heeft hij dezelfde rustige cadans als die tevreden koeien in deze film van Jaap de Ruig uit 2018.
“Ja, de beelden zijn iets vertraagd”, antwoordt De Ruig desgevraagd als we elkaar spreken bij de filmprojectie. Vertragen gebeurt bij natuurfilms altijd, vertelt hij. “Dat roept een sereniteit op. Daardoor komt de harmonie ervan beter over, die past nu eenmaal niet bij grote snelheden.”
Dit voorjaar is deze film geïnstalleerd op een nieuwe videowall. Amsterdam UMC heeft meerdere videokunstwerken in de collectie, die nu hier getoond kunnen worden. De projectie is naadloos uitgemeten tussen vloer en plafond waardoor het lijkt alsof je ineens zomaar de Hollandse polder in kijkt. Binnen wordt buiten. Zoiets gebeurde ook in 2018 toen de kunstenaar deze film in première liet gaan op een ongebruikelijke plek, namelijk achter de ramen van de Amsterdamse Bloemgracht. “Op vijf woonhuizen. Het was geweldig dat al die bewoners wilden meewerken. Één lange video, die van het ene huis naar het andere liep.”
'Het is wat het is. Gewoon. Koeien.'
Koe aan huis
Het project is recent aangekocht voor de collectie van Amsterdam UMC waarin al eerder het werk The Burden werd opgenomen dat ook op locatie AMC te zien is. De Ruig is blij met hoe de koeien-film hier past. "Het werkt extra sterk in een omgeving die niet op het boerenland lijkt. Zo breng je koeien terug naar de stad. Iets wat niet gek is: 150 jaar geleden hadden mensen ook in de Jordaan nog een koe achter het huis." Elke koe had vroeger een naam, vertelt De Ruig. Eerder gaf hij in een installatie varkenskoppen een eigen identiteit om onze omgang met vee aan te kaarten. Want in zijn film is de koe eigenlijk je support animal, zoals ze met je meewandelt, maar de volgende dag ligt ze misschien op je bord.
In de ziekenhuisgang rijdt een golfkarretje zonder passagiers. De chauffeur parkeert het pontificaal in beeld om de video te filmen. “Mijn kleindochter wou de koeien weer even zien", knikt hij ons toe. Hij rijdt weer door.
‘Het is altijd heel gevaarlijk om iets normaal te gaan vinden’
Jaap de Ruig, kunstenaar
Geitenhoeder
“Het komt allemaal voort uit de tijd dat ik geitenhoeder in Frankrijk was", vertelt de kunstenaar. Het is terug te lezen in zijn recent afgeronde boek Een dier / een mens over zijn artistieke bestaan. Na een zware periode die hij als twintiger doormaakte werd hij als geitenhoeder ‘ondergedompeld in het aardse’, schrijft hij. Het voedde zijn liefde voor de natuur. Jaren later ging hij dieren fotograferen als middel tot reflectie op de donkere kanten van het bestaan: lijden, dood, de strijd tussen mens en dier en tussen mensen onderling. Reizen deed hij met de woonwagen die hij en zijn vriendin, schrijfster Mariët Meester, als twintigers bouwden. Met een paard als trekdier gingen ze kriskras door Europa. Wat ze op reis vonden, vertaalde zich in zijn werk.
Dat wil zeggen: hij ging niet op zoek maar als hij iets vond dat hem boeide, legde hij dat vast. Het leverde hem een film op als The Source (2009), over een dag in een Roemeens gehucht waar arme Roma in hutjes wonen. En What David Sees (2015) over een jonge Roma blikslager die hij een fotocamera gaf om zijn eigen leven te registreren. “We hebben oog voor armoede doordat we zelf ook zo hebben geleefd.”
De Ruigs films zijn mooi en schrijnend tegelijk, ontstaan vanuit maatschappelijke betrokkenheid. Hij wil laten zien dat er alternatieven zijn, dat er altijd een wereld is die je óók kunt beschouwen als werkelijkheid – want dat is die ook. Hij verwijst naar een boek van Jason Hickel, Less is more, over degrowth. Eeuwenlang bestonden een harmonieuze ruilhandel en monetair vervolg erop, tot het omsloeg naar winstbejag. “Geld als doel levert een vicieuze cirkel op. En dan denk je al gauw: zo is het, zo zijn wij, dat is onze wereld, dit is normaal. Maar het is altijd heel gevaarlijk om iets normaal te gaan vinden.”
Videokunstwerk The Burden op de locatie AMC.
Herinneringen
Dieren en observaties hebben altijd zijn interesse gehad. Maar verderop op de locatie AMC, bij de uitgang van parkeergarage P2, draait al jaren The Burden. Een film zonder dieren. Passanten, vooral kinderen, houden er vaak geamuseerd even stil. Het werk toont hemzelf, in een openstaand raam, waar hij een steen van de vensterbank optilt en die laat vallen, naar buiten. De steen valt – alles in projectie, denkbeeldig dus – een verdieping lager op de grond, blijft even liggen, vervaagt, en dan begint de video opnieuw. Het klinkt als zo’n straf van Griekse goden, die stervelingen bijvoorbeeld tot in de eeuwigheid een rotsblok omhoog lieten duwen. Maar deze man in het raam kijkt juist tevreden als hij de steen laat vallen. Zo. Opgeruimd.
Ballast kun je kwijtraken, wil De Ruig maar zeggen. Je kunt kiezen hoe je dingen benadert. Dat de film een loop is, net als de koeienfilm, heeft een relativerend effect: alles gaat gewoon door. Maak je niet druk. “Wat heel fijn is in zo’n ziekenhuis.” Dat is ook waarom de koeienfilm er zo’n welkom uitzicht is. “Door de zorgen die mensen hebben, en dan geeft dit een moment van ontspanning. Dat merkte ik al op de Bloemgracht. Koeien roepen bij mensen herinneringen op, aan vakanties, familie, hun jeugd. En misschien nog wel dieper omdat we vroeger met dieren, grote grazers, samengeleefd hebben. Het geeft even iets van harmonie hier in deze ziekenhuisomgeving. En het is geen kunst waarbij je na hoeft te denken of je het wel begrijpt. Het is wat het is. Gewoon. Koeien.” •
Herinneringen
Dieren en observaties hebben altijd zijn interesse gehad. Maar verderop op de locatie AMC, bij de uitgang van parkeergarage P2, draait al jaren The Burden. Een film zonder dieren. Passanten, vooral kinderen, houden er vaak geamuseerd even stil. Het werk toont hemzelf, in een openstaand raam, waar hij een steen van de vensterbank optilt en die laat vallen, naar buiten. De steen valt – alles in projectie, denkbeeldig dus – een verdieping lager op de grond, blijft even liggen, vervaagt, en dan begint de video opnieuw. Het klinkt als zo’n straf van Griekse goden, die stervelingen bijvoorbeeld tot in de eeuwigheid een rotsblok omhoog lieten duwen. Maar deze man in het raam kijkt juist tevreden als hij de steen laat vallen. Zo. Opgeruimd.
Ballast kun je kwijtraken, wil De Ruig maar zeggen. Je kunt kiezen hoe je dingen benadert. Dat de film een loop is, net als de koeienfilm, heeft een relativerend effect: alles gaat gewoon door. Maak je niet druk. “Wat heel fijn is in zo’n ziekenhuis.” Dat is ook waarom de koeienfilm er zo’n welkom uitzicht is. “Door de zorgen die mensen hebben, en dan geeft dit een moment van ontspanning. Dat merkte ik al op de Bloemgracht. Koeien roepen bij mensen herinneringen op, aan vakanties, familie, hun jeugd. En misschien nog wel dieper omdat we vroeger met dieren, grote grazers, samengeleefd hebben. Het geeft even iets van harmonie hier in deze ziekenhuisomgeving. En het is geen kunst waarbij je na hoeft te denken of je het wel begrijpt. Het is wat het is. Gewoon. Koeien.” •
Videokunstwerk The Burden op de locatie AMC.
Dat wil zeggen: hij ging niet op zoek maar als hij iets vond dat hem boeide, legde hij dat vast. Het leverde hem een film op als The Source (2009), over een dag in een Roemeens gehucht waar arme Roma in hutjes wonen. En What David Sees (2015) over een jonge Roma blikslager die hij een fotocamera gaf om zijn eigen leven te registreren. “We hebben oog voor armoede doordat we zelf ook zo hebben geleefd.”
De Ruigs films zijn mooi en schrijnend tegelijk, ontstaan vanuit maatschappelijke betrokkenheid. Hij wil laten zien dat er alternatieven zijn, dat er altijd een wereld is die je óók kunt beschouwen als werkelijkheid – want dat is die ook. Hij verwijst naar een boek van Jason Hickel, Less is more, over degrowth. Eeuwenlang bestonden een harmonieuze ruilhandel en monetair vervolg erop, tot het omsloeg naar winstbejag. “Geld als doel levert een vicieuze cirkel op. En dan denk je al gauw: zo is het, zo zijn wij, dat is onze wereld, dit is normaal. Maar het is altijd heel gevaarlijk om iets normaal te gaan vinden.”
Tekst: Sandra Smets • Foto's: Marieke de Lorijn
“Echt mooi.” Twee mannen stoppen in de gang achter de hoofdingang van locatie AMC bij de film When The Cows Come Home. Ze kijken naar de langs sjokkende koeien. De een pakt zijn mobiel om het te filmen – een film van een film dus. Dan komt een jongetje aangerend. Hij legt zijn hand op de muur, als om een koe te aaien. Dikke pret.
ervolgens passeert een vader met een kindje op de arm. Hij staat stil en wijst erop dat ze hier toch wel iets heel bijzonders zien. ‘Koei’ lijkt het kindje pruttelend te zeggen. Intussen zijn de eerste twee mannen doorgelopen, de een ineens wat trager, meer heupwiegend. Op de rug gezien heeft hij dezelfde rustige cadans als die tevreden koeien in deze film van Jaap de Ruig uit 2018.
“Ja, de beelden zijn iets vertraagd”, antwoordt De Ruig desgevraagd als we elkaar spreken bij de filmprojectie. Vertragen gebeurt bij natuurfilms altijd, vertelt hij. “Dat roept een sereniteit op. Daardoor komt de harmonie ervan beter over, die past nu eenmaal niet bij grote snelheden.”
Dit voorjaar is deze film geïnstalleerd op een nieuwe videowall. Amsterdam UMC heeft meerdere videokunstwerken in de collectie, die nu hier getoond kunnen worden. De projectie is naadloos uitgemeten tussen vloer en plafond waardoor het lijkt alsof je ineens zomaar de Hollandse polder in kijkt. Binnen wordt buiten. Zoiets gebeurde ook in 2018 toen de kunstenaar deze film in première liet gaan op een ongebruikelijke plek, namelijk achter de ramen van de Amsterdamse Bloemgracht. “Op vijf woonhuizen. Het was geweldig dat al die bewoners wilden meewerken. Één lange video, die van het ene huis naar het andere liep.”
'Het is wat het is. Gewoon. Koeien.'
Koe aan huis
Het project is recent aangekocht voor de collectie van Amsterdam UMC waarin al eerder het werk The Burden werd opgenomen dat ook op locatie AMC te zien is. De Ruig is blij met hoe de koeien-film hier past. "Het werkt extra sterk in een omgeving die niet op het boerenland lijkt. Zo breng je koeien terug naar de stad. Iets wat niet gek is: 150 jaar geleden hadden mensen ook in de Jordaan nog een koe achter het huis." Elke koe had vroeger een naam, vertelt De Ruig. Eerder gaf hij in een installatie varkenskoppen een eigen identiteit om onze omgang met vee aan te kaarten. Want in zijn film is de koe eigenlijk je support animal, zoals ze met je meewandelt, maar de volgende dag ligt ze misschien op je bord.
In de ziekenhuisgang rijdt een golfkarretje zonder passagiers. De chauffeur parkeert het pontificaal in beeld om de video te filmen. “Mijn kleindochter wou de koeien weer even zien", knikt hij ons toe. Hij rijdt weer door.
‘Het is altijd heel gevaarlijk om iets normaal te gaan vinden’
Jaap de Ruig, kunstenaar
Geitenhoeder
“Het komt allemaal voort uit de tijd dat ik geitenhoeder in Frankrijk was", vertelt de kunstenaar. Het is terug te lezen in zijn recent afgeronde boek Een dier / een mens over zijn artistieke bestaan. Na een zware periode die hij als twintiger doormaakte werd hij als geitenhoeder ‘ondergedompeld in het aardse’, schrijft hij. Het voedde zijn liefde voor de natuur. Jaren later ging hij dieren fotograferen als middel tot reflectie op de donkere kanten van het bestaan: lijden, dood, de strijd tussen mens en dier en tussen mensen onderling. Reizen deed hij met de woonwagen die hij en zijn vriendin, schrijfster Mariët Meester, als twintigers bouwden. Met een paard als trekdier gingen ze kriskras door Europa. Wat ze op reis vonden, vertaalde zich in zijn werk.